اینترنت همچنان در کما

قطع پیامک، اختلال در شبکه تلفن همراه، اختلال در سیستم اینترنتی کشور و فیلتر شدن صدها سایت از جمله اتفاقاتی بود که بعد از انتخابات، کاربران با آن روبه رو شدند؛ اتفاقاتی که تا پیش از انتخابات دهم مسئولان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات احتمال رخ دادن آن را با قاطعیت تمام رد می کردند اما تا ساعاتی قبل از رای‌گیری تمام پیش‌بینی‌ها به واقعیت تبدیل شد و شماری از کاربران را دچار بهت‌زدگی کرد. اما در این بین آنچه جالب به نظر می‌رسد عدم پاسخگویی کلیه مسئولان این حوزه است ...

اختلال در سیستم‌های ارتباطی بعد از انتخابات ادامه دارد
اینترنت همچنان در کما
سونیتا سراب‌پور- اعتماد
یکی از وقایع شگرف دوره دهم انتخابات ریاست جمهوری گسترش استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات توسط کاربران و برخی از کاندیداهای ریاست جمهوری بوده است. این دوره از انتخابات به رشد و توسعه صنعت آی تی یا همان فناوری اطلاعات در کشور کمک شایانی کرده است. استفاده از پیامک، پیام‌های اینترنتی و کلیپ‌های اینترنتی در این دوره از انتخابات به شدت افزایش داشته در واقع استفاده از فناوری اطلاعات بیشتر مورد استقبال کاربران و همچنین کاندیداهایی قرار گرفته است که به رسانه‌های مستقلی همچون تلویزیون و مطبوعات دسترسی نداشته اند. در دهمین دوره از انتخابات ریاست جمهوری، فضای سایبر توانست شرایطی را فراهم کند که حتی کاربران به سخنرانی‌های نمایندگان کاندیداها توجهی نداشته باشند و اخبار و اطلاعات مربوطه را از طریق پایگاه‌های اینترنتی افراد دنبال کنند. یکی از دلایل افزایش استفاده از فناوری اطلاعات در این دوره از انتخابات ریاست جمهوری به افزایش تعداد کاربران تلفن همراه و بالا رفتن تعداد سایت‌های خبری برمی‌گردد.

اینها بخشی از گفته‌های کارشناسان در خصوص رشد استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در انتخابات اخیر ایران بود؛ رشدی که بعد از انتخابات به طور کامل متوقف شد و بسیاری از پیش‌بینی‌ها را غیرممکن ساخت به طوری که اگر تا قبل از انتخابات ابزارهای ارتباطی همچون اینترنت و پیامک باعث رونق فضای انتخاباتی شده بودند و از آنها به عنوان برندگان این میدان یاد می‌شد اما بعد از انتخابات می‌توان این ادعا را داشت که قربانیان اصلی این میدان همین وسایل ارتباطی بودند.

پیامکی که آزاد شد
قطع پیامک، اختلال در شبکه تلفن همراه، اختلال در سیستم اینترنتی کشور و فیلتر شدن صدها سایت از جمله اتفاقاتی بود که بعد از انتخابات، کاربران با آن روبه رو شدند؛ اتفاقاتی که تا پیش از انتخابات دهم مسئولان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات احتمال رخ دادن آن را با قاطعیت تمام رد می کردند اما تا ساعاتی قبل از رای‌گیری تمام پیش‌بینی‌ها به واقعیت تبدیل شد و شماری از کاربران را دچار بهت‌زدگی کرد. اما در این بین آنچه جالب به نظر می‌رسد عدم پاسخگویی کلیه مسئولان این حوزه است چرا که طی این مدت تمامی مدیران‌عامل شرکت‌های زیرساخت، همراه اول و مخابرات و همچنین رئیس هیئت‌مدیره مخابرات و مدیر روابط عمومی همراه اول، تماس‌های خبرنگاران را بی‌جواب گذاشته‌اند و تنها مدیر روابط‌عمومی شرکت مخابرات ضمن تایید اختلال سرویس ارسال پیامک از بی‌اطلاعی خود از علت این امر خبر داده بود.

قطع سرویس پیامک در حالی رخ داد که بیشتر کاربران انتظار داشتند بعد از انجام انتخابات این مشکل رفع شود. شبکه پیام کوتاه کشور در ساعات پایانی پنجشنبه 21 خردادماه سال جاری درست یک روز قبل از انتخابات ایران قطع شد و سرانجام این شبکه از چهارشنبه شب هفته گذشته و درست بعد از 21 روز، بدون اطلاع رسانی یا عذرخواهی از سوی مسئولان شرکت مخابرات فعالیت خود را آغاز کرد اما به غیر از وصل شدن سرویس پیامک بعد از یک زمان طولانی نکته جالب دیگری هم در این بین دیده می‌شود و آن اینکه پیام‌های انتخاباتی که مربوط به 21 روز پیش بوده، هم اکنون به دست مخاطبان می‌رسد. در حالی که یک پیامک طبق قاعده بعد از 24 ساعت از شبکه خود به خود حذف می‌شود. همچنین براساس اطلاعات دریافتی از مشترکان، پیامکی که تنها یک بار ارسال شده، چندین بار متوالی به دست مخاطب می‌رسد.

درواقع این شرایط این شایعه را در بین مشترکان به وجود آورده است که اینگونه ارسال‌های چندباره اگر به مشکلات فنی سیستم مخابرات مرتبط نباشد می‌تواند درآمدزایی جدیدی برای این شرکت جهت جبران زیان‌های چند هفته گذشته باشد؛ شایعه‌ای که شرکت مخابرات ایران با تمام قوا آن را تکذیب می‌کند. داوود زارعیان مدیر روابط عمومی شرکت مخابرات ایران، و تنها مدیری که می‌توان این روزها به او دسترسی داشت، در خصوص شایعات به وجود آمده طی چند روز اخیر می‌گوید؛ چنین موضوعی امکان ندارد زیرا پیامک‌ها بعد از ارسال به مدت 12 و حداکثر 24 ساعت در شبکه برای ارسال ذخیره می‌شوند بنابراین با چنین شرایطی امکان ارسال مجدد پیامک‌های 21 روز گذشته به هیچ وجه امکان‌پذیر و قابل قبول نیست.

وی همچنین ادعای برخی از مشترکان را مبنی بر اینکه پیامک ارسالی آنها بیش از پنج بار برای فرستنده ارسال می‌شود نیز به این موضوع ارتباط می‌دهد که ممکن است آن پیامک در گوشی فرستنده ذخیره شده باشد و حال وقتی سیستم فعال شده آن پیام چندین بار به مقصد ارسال شود. زارعیان همچنین در پاسخ به اینکه علت قطع شدن سرویس پیامک هنوز از سوی شرکت مخابرات اعلام نشده است نیز می‌گوید؛ علت این امر برای بسیاری از کاربران واضح و روشن است و نباید زیاد به مسائل گذشته رجوع کرد اما در کل و اگر امکان آن وجود داشته باشد قصد داریم طی این هفته گزارش کاملی را در این خصوص منتشر کنیم و اطلاعات لازم را در اختیار کاربران بگذاریم.

سرعت اینترنت لاک‌پشتی‌تر از گذشته
اما راه‌اندازی سیستم پیامک پایان ماجرا نیست چرا که محدود کردن فضای مجازی و حوزه فناوری اطلاعات همچنان ادامه دارد. فیلتر شدن سایت‌های یوتیوب، فیس‌بوک و صدها سایت دیگر و کندی سرعت اینترنت خود گواهی بر این ادعا است. اختلالات در شبکه اینترنتی کشور تقریباً بعد از انتخابات آغاز شد و بر اساس گزارش‌های به دست آمده از دقایقی بعد از ساعت 22 روز شنبه 23 خردادماه، پهنای باند اینترنتی کشور با بیش از 45 درصد و حتی تا 70 درصد ریزش بسته مواجه شد و عملاً اینترنت کشور مسدود بود و این روند تا حوالی ساعت دو بامداد روز یکشنبه (24 خرداد ماه) نیز تداوم داشت. همچنین این روال از صبح همان روز یعنی راس ساعت 5/7 بامداد مجدداً از سرگرفته شده و کماکان نیز ادامه دارد. بنا به اظهارات کارشناسان، در پاره‌ای از موارد میزان پهنای باند اینترنت واگذارشده به شرکت‌های اینترنتی به کمتر از 20 درصد و در تهران به 10 درصد افت کرده و این به معنای غیرقابل استفاده بودن اینترنت است.

برخی از کارشناسان اختلالات اخیر در شبکه اینترنتی کشور را دلیل حجم قابل توجه استفاده کاربران از اینترنت به منظور اطلاع‌رسانی از وضعیت انتخابات و به دنبال آن به چالش‌های پیش آمده در کشور ربط می‌دهند چراکه با وجود قطع شدن سیستم پیامک کاربران برای اطلاع‌رسانی از اوضاع به سایت‌های خبری، وبلاگ‌ها و همچنین شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک روی آورده بودند و همین حجم عظیم بازدید باعث کند شدن بیش از حد سرعت اینترنت در چند هفته اخیر شده بود. هر چند برخی از کاندیداها و نمایندگان شان نسبت به این وضع اعتراض کردند اما شرکت ارتباطات زیرساخت طبق روال همیشگی خود این اختلالات و قطعی‌ها را شایعه ‌ای بیش ندانسته بود و معاون مدیرکل شرکت زیرساخت نیز در همین راستا اعلام داشته بود شبکه اینترنت کشور بدون اختلال بوده و سرعت اینترنت نیز تغییری نکرده است.

گفتنی است در حالی زیرساخت هرگونه اختلال در شبکه اینترنتی کشور را تکذیب می‌کرد که اکثر کاربران از اوضاع پیش آمده برای شبکه اینترنت کشور ناراضی بودند و بسیاری از آنها مجبور بودند برای دیدن یک سایت خبری مدت طولانی را منتظر بمانند. اما اعتراضات به این وضع تنها محدود به کاربران یا نمایندگان برخی از کاندیداها نماند چرا که به دلیل تماس حجم وسیعی از کاربران با خدمات دهندگان سرویس‌های اینترنتی، برای جویا شدن از علت اختلالات به وجود آمده در شبکه، سازمان نظام صنفی رایانه‌ای نیز پا به میدان گذاشت و اعلام کرد مشکلات به وجود آمده برای اینترنت کشور به هیچوجه به شرکت‌های فعال در این زمینه مربوط نمی‌شود. این سازمان با ابراز نگرانی نسبت به شرایط پیش آمده طی بیانیه یی اظهار داشته بود با توجه به اینکه بیش از هزار و 400 شرکت اینترنتی متولی ارائه خدمات اینترنتی به بیش از 25 میلیون نفر کاربر فعال اینترنتی در کشور هستند، سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور به عنوان متولی بخش خصوصی فناوری اطلاعات، از خسارات هنگفت ناشی از عدم امکان بهره‌برداری و هدر رفتن ساعت‌ها وقت کاربران و خسارات وارده به فعالان صنف اظهار نگرانی می‌کند.

کمای تلفن اینترنتی
یکی دیگر از سیستم‌های ارتباطی که چند روز بعد از انتخابات یعنی در روز 28 خردادماه سال جاری به طور کامل از دسترس کاربرانش خارج شد، سرویس تلفن اینترنتی یا Voip بود. در واقع اگر قطع پیامک و اختلال در اینترنت طی چند هفته گذشته تنها کاربران را ناراضی کرده اما قطع پکت‌های ارسالی Voip علاوه بر کاربران، شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران این حوزه را دچار نارضایتی و ورشکستگی شدیدی کرده است به طوری که روزانه آمار ورشکستگی شرکت‌های فعال در این حوزه افزایش پیدا می‌کند. به گفته یکی از فعالان این حوزه، اختلال روی خدمات تلفن اینترنتی در راستای مسائل سیاسی یا ملاحظات امنیتی تنها چند روز بعد از برگزاری انتخابات آغاز شد که این شرایط نارضایتی کاربران و شرکت‌های خدمات دهنده بخش خصوصی را فراهم آورده است به طوری که طی این چند هفته بسیاری از کاربران نتوانستند تماس‌های ساده خود را با خارج از کشور برقرار کنند. گفته می‌شود بسیاری از کسانی که از این کارت‌ها استفاده می‌کنند افرادی هستند که تمکن مالی چندانی ندارند و برای استفاده‌های ضروری و برای ارتباط خود با خانواده و اقوام در خارج از کشور از آن استفاده می‌کنند که در چند روز گذشته با مشکل مواجه شدند.

این فعال در ادامه در خصوص وضعیت شرکت‌های فعال در این حوزه نیز می‌گوید؛ در حال حاضر شرکت‌ها در ورشکستگی کامل به سر می‌برند و به صورت روزانه آمار ورشکستگی‌ها افزایش پیدا می‌کند. هم اکنون شرکت‌ها تمام هزینه‌های لازم اعم از پرداخت هزینه پهنای باند، پرداخت دستمزد پرسنل و ... را پرداخت می‌کنند با این حال سرویس‌دهی به کاربران قطع است. در واقع اینترنتی که از زیرساخت یا مخابرات استان گرفته شده وجود دارد اما به کاربران سرویس داده نمی‌شود.

به باور این فعال هر چند مسوولان ذی‌ربط در تلاش برای برگرداندن شرایط به حالت عادی هستند اما در این بین باید دقت و ظرافتی هم وجود داشته باشد به طوری که تمام روز و به صورت متوالی این سرویس قطع نباشد و در ساعت‌هایی دسترسی به این خدمات برای کسانی که کارهای اداری واجبی دارند وجود داشته باشد. درواقع با همکاری و تعامل با بخش خصوصی هم می توان به امنیت کشور بها داد و هم به خواسته فعالان و کاربران این حوزه. به هر حال فضای مجازی و حوزه فناوری اطلاعات یکی از مهم ترین الزامات کشور در توسعه و گسترش خدمات دولت الکترونیک است ولی این محدودیت ها و اختلالات فنی باعث نارضایتی کاربران و رکود بازار و فضای مجازی کشور خواهد شد و این در حالی است که هنوز هیچ مسئولی پاسخگوی مشکلات به وجودآمده نیست.